It's early 1949, China's in the endgame of its civil war and Mao Zedong's communist forces are poised to take Beijing. Just south of the Yangtze, in Nanjing, Mao's archfoe, Generalissimo Chiang Kai-shek, holds court as the leader of the Republic of China and its Nationalist Kuomintang (KMT) government. But Mao believes that winning Beijing first will deal a mortal blow to the morale of the KMT. En route to what will be the future People's Republic's capital, he and his top lieutenants pause in a town that has been deserted by shopkeepers and merchants fleeing the revolution of the proletariat. As Mao laments being unable to buy even his favorite smokes, he soberly says to his comrades-in-arms, "We need the capitalists back."
It seems improbable that Mao would actually have expressed such a reactionary sentiment at such a heady time. His was a movement driven by the cause of the exploited worker and peasant. Yet the scene appears in The Founding of a Republic, a slickly produced (though ponderously paced) state-backed film to commemorate this year's 60th anniversary of the People's Republic of China. (See pictures of China's 60th birthday bash.)
The docudrama-style film begins in 1945 with the then temporarily allied communists and Nationalists celebrating the defeat of the Japanese and culminates with the declaration of the People's Republic by Mao at Beijing's Tiananmen Square. It purports to tell the true and full story of the tangled dance between the Chinese Communist Party (CCP) and the KMT to forge a new, unified China. As you'd expect, many — but surprisingly not all — elements of the KMT are portrayed as malevolent and capricious, and the CCP justly triumphs (of course!). Yet Founding goes beyond routine propaganda. What's striking is how the film exposes — intentionally, we would assume — some of the thinking of the Chinese leadership today. (Read "China at 60: The Road to Prosperity.")
China's past 60 years can be divided into roughly two halves. First came the period of ceaseless revolution, with all the widespread turmoil and suffering it perpetrated. Then the time of gradual reform, which has brought greater prosperity and freedom than China has ever known but which is still characterized by grave corruption and terrible injustice under a stern authoritarianism. Today China is many things, often contradictory: rich and poor, open and closed, liberated and oppressed, confident and insecure. But it decidedly isn't Marxist — or even Maoist. (See pictures of modern Shanghai.)
Because the CCP now gains its legitimacy almost solely from the material wealth it has created and is communist only in name, it has to recast the past to justify the present. Thus, in Founding, class struggle is hardly depicted or mentioned. Mao not only needs a capitalist to provide him with a cigarette; he and his cohorts admit they are ignorant about economics, which they acknowledge is essential to running the country. The message: Mao was great at consolidating the nation under the communist banner, but he was clueless about development; it's today's CCP that made the new new China — modern, strong, feared.
With the civil war practically won, Mao is also shown to be assiduously wooing assorted Chinese politicians, most notably intellectuals who saw the revolution as a chance to usher in democracy. This way, the CCP can be promoted as a party with roots in a broad-based political movement and not just in the spoils of war — thus further boosting its authority. Taiwan figures too. Mao tries to persuade Li Jishen, an influential southern China figure aligned with the KMT, to join the communist government. Li confesses to Mao that he is responsible for the deaths of many communist cadres. Mao's reply: Let's forget the past and begin a new future. That's directed at Taipei — part of Beijing's ongoing charm offensive toward Taiwan, once relentlessly denounced as a renegade province.
Then there's the Sinophile John Leighton Stuart, son of missionaries to China and U.S. ambassador to Chiang's Nanjing government. At the time, the real-life Mao vilified Stuart as an agent of American aggression toward the communists. In the film, Stuart, as well as the U.S. State Department, is lukewarm toward Chiang and the KMT — reflecting, perhaps, Beijing's desire to maintain the momentum of its improving diplomatic ties with Washington. (Last November, the Chinese acceded to a four-decade-old request by Stuart's family to have his ashes buried in a cemetery in Hangzhou, near Shanghai.)
Political rulers everywhere rewrite and use history for their ends. But as China looms ever larger in the global consciousness, anything we can glean about its leadership is especially valuable. There's one moral in Founding, however, that Beijing probably did not intend. Chiang Ching-kuo, Chiang Kai-shek's son, is briefing his father about his fight to rid the KMT of corruption and injustice. Chiang praises his son's idealism — and gently advises him to desist so as not to undermine the KMT at a critical juncture in the civil war. "If you go ahead," says Chiang, "you lose the party." But, the Generalissimo quietly adds, "if you don't, you lose China." That's a message China's present leaders would do well to heed.
Time
Zoher Abdoolcarim – Lịch sử được viết lại trong một phim về nước Trung Hoa mới
talawas.org
It seems improbable that Mao would actually have expressed such a reactionary sentiment at such a heady time. His was a movement driven by the cause of the exploited worker and peasant. Yet the scene appears in The Founding of a Republic, a slickly produced (though ponderously paced) state-backed film to commemorate this year's 60th anniversary of the People's Republic of China. (See pictures of China's 60th birthday bash.)
The docudrama-style film begins in 1945 with the then temporarily allied communists and Nationalists celebrating the defeat of the Japanese and culminates with the declaration of the People's Republic by Mao at Beijing's Tiananmen Square. It purports to tell the true and full story of the tangled dance between the Chinese Communist Party (CCP) and the KMT to forge a new, unified China. As you'd expect, many — but surprisingly not all — elements of the KMT are portrayed as malevolent and capricious, and the CCP justly triumphs (of course!). Yet Founding goes beyond routine propaganda. What's striking is how the film exposes — intentionally, we would assume — some of the thinking of the Chinese leadership today. (Read "China at 60: The Road to Prosperity.")
China's past 60 years can be divided into roughly two halves. First came the period of ceaseless revolution, with all the widespread turmoil and suffering it perpetrated. Then the time of gradual reform, which has brought greater prosperity and freedom than China has ever known but which is still characterized by grave corruption and terrible injustice under a stern authoritarianism. Today China is many things, often contradictory: rich and poor, open and closed, liberated and oppressed, confident and insecure. But it decidedly isn't Marxist — or even Maoist. (See pictures of modern Shanghai.)
Because the CCP now gains its legitimacy almost solely from the material wealth it has created and is communist only in name, it has to recast the past to justify the present. Thus, in Founding, class struggle is hardly depicted or mentioned. Mao not only needs a capitalist to provide him with a cigarette; he and his cohorts admit they are ignorant about economics, which they acknowledge is essential to running the country. The message: Mao was great at consolidating the nation under the communist banner, but he was clueless about development; it's today's CCP that made the new new China — modern, strong, feared.
With the civil war practically won, Mao is also shown to be assiduously wooing assorted Chinese politicians, most notably intellectuals who saw the revolution as a chance to usher in democracy. This way, the CCP can be promoted as a party with roots in a broad-based political movement and not just in the spoils of war — thus further boosting its authority. Taiwan figures too. Mao tries to persuade Li Jishen, an influential southern China figure aligned with the KMT, to join the communist government. Li confesses to Mao that he is responsible for the deaths of many communist cadres. Mao's reply: Let's forget the past and begin a new future. That's directed at Taipei — part of Beijing's ongoing charm offensive toward Taiwan, once relentlessly denounced as a renegade province.
Then there's the Sinophile John Leighton Stuart, son of missionaries to China and U.S. ambassador to Chiang's Nanjing government. At the time, the real-life Mao vilified Stuart as an agent of American aggression toward the communists. In the film, Stuart, as well as the U.S. State Department, is lukewarm toward Chiang and the KMT — reflecting, perhaps, Beijing's desire to maintain the momentum of its improving diplomatic ties with Washington. (Last November, the Chinese acceded to a four-decade-old request by Stuart's family to have his ashes buried in a cemetery in Hangzhou, near Shanghai.)
Political rulers everywhere rewrite and use history for their ends. But as China looms ever larger in the global consciousness, anything we can glean about its leadership is especially valuable. There's one moral in Founding, however, that Beijing probably did not intend. Chiang Ching-kuo, Chiang Kai-shek's son, is briefing his father about his fight to rid the KMT of corruption and injustice. Chiang praises his son's idealism — and gently advises him to desist so as not to undermine the KMT at a critical juncture in the civil war. "If you go ahead," says Chiang, "you lose the party." But, the Generalissimo quietly adds, "if you don't, you lose China." That's a message China's present leaders would do well to heed.
Time
Zoher Abdoolcarim – Lịch sử được viết lại trong một phim về nước Trung Hoa mới
Đầu năm 1949, Trung Quốc ở vào màn cuối của cuộc nội chiến Quốc-Cộng và các lực lượng cộng sản của Mao Trạch Đông đang chuẩn bị tiến chiếm Bắc Kinh. Trong khi đó, ở Nam Kinh trên bờ Nam của sông Dương Tử, Thống chế Tưởng Giới Thạch, kẻ thù không đội trời chung của Mao và là nhà lãnh đạo của Trung Hoa Dân Quốc và Chính phủ Quốc Dân Đảng (QDĐ), đang họp bàn cùng ban tham mưu. Mao tin rằng việc tiến chiếm Bắc Kinh sẽ là đòn điểm huyệt làm rã rệu tinh thần chiến đấu của QDĐ. Trên đường tiến quân vào thủ đô tương lai của nước Cộng hoà Nhân dân, Mao và các đàn em cấp cao dừng chân ở một thị trấn vắng vẻ, vì các chủ quán và giới thương buôn đã cao chạy xa bay cố thoát khỏi cuộc cách mạng vô sản. Khi than phiền về việc không tìm mua được loại thuốc lá mà mình ưa thích, Mao thản nhiên nói với các đồng chí: “Chúng ta cần mời bọn tư bản trở lại”.
Thật khó tưởng tượng vào một lúc dầu sôi lửa bỏng như thế mà Mao có thể đã thực sự biểu lộ một tình cảm cách mạng theo kiểu này. Nhất là vào lúc Mao đang lãnh đạo một phong trào nhân danh quyền lợi của giới công nông bị áp bức. Nhưng cảnh này đã xuất hiện trong phim Thành lập nước cộng hoà, một phim do nhà nước tài trợ, một sản phẩm chải chuốt nhưng theo một diễn tiến khá nặng nề, nhằm đánh dấu ngày quốc khánh thứ 60 của Cộng hoà Nhân dân Trung Hoa. (Xin xem hình ảnh Quốc khánh 60 của TQ.)
Cuốn phim theo thể loại tài liệu lịch sử này đã mở màn với năm 1945 khi hai phe Quốc-Cộng trong thế tạm thời liên hiệp đang liên hoan về chiến bại của quân Nhật và phim kết thúc ở cao điểm là bản tuyên ngôn thành lập nước Cộng hoà Nhân dân do Mao đọc tại Quảng trường Thiên An Môn. Cuốn phim làm ra vẻ như cố phơi bày hết sự thật về vũ điệu nhập nhằng giữa Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) và QDĐ nhằm tạo ra một nước Trung Hoa mới và thống nhất. Như người ta dự kiến, nhiều phần tử — mà lạ thay không phải là tất cả — QDĐ bị mô tả là xấu xa và bất bình thường, còn ĐCSTQ thì (đương nhiên!) chiến thắng một cách đường đường chính chính. Tuy nhiên, phim Thành lập nước cộng hoà đã vượt lên công tác tuyên truyền theo thông lệ. Điều nổi bật là phương cách phim này cố tình phơi bày một phần tư duy của tầng lớp lãnh đạo Trung Quốc hiện nay — chúng ta có thể giả định như thế. (Mời đọc “Trung Quốc, quốc khánh 60: Con đường dẫn tới phồn vinh.” [Tiếng Anh].)
Lịch sử 60 năm qua của Trung Quốc đại để có thể chia làm hai phần. Nửa đầu là thời kỳ cách mạng không ngừng, với tất cả xáo trộn đều khắp và những đau thương mà cách mạng đã gây ra. Tiếp theo sau đó là thời kỳ đổi mới từng phần, một thời kỳ đã mang lại phồn vinh và tự do mà trước đây Trung Quốc chưa bao giờ biết tới, nhưng thời kỳ này vẫn còn hoen ố vì nạn tham nhũng nghiêm trọng và những bất công đáng sợ dưới một chế độ độc tài khắc nghiệt. Ngày nay, Trung Quốc có nhiều khuôn mặt khác nhau, thường là tương phản: giàu và nghèo, cởi mở và khép kín, giải phóng và áp bức, tự tin và bất ổn. Nhưng nhất định không còn là Mác-xít hay Mao-it. (Xin xem một số hình ảnh Thượng Hải hiện nay.)
Vì ĐCSTQ lấy được tính chính đáng (legitimacy) hiện nay gần như chỉ nhờ vào của cải vật chất mà Đảng đã tạo ra và chỉ còn là cộng sản trên tên gọi mà thôi, Đảng phải viết lại quá khứ để biện minh cho hiện tại. Vì thế, trong phim Thành lập nước cộng hoà, cuộc đấu tranh giai cấp gần như không được mô tả hay nhắc đến. Mao không những cần đến một tên tư bản cung cấp cho ông một điếu thuốc lá, mà ông và các đồng chí còn thú nhận là họ dốt nát về kinh tế học, một ngành mà chính họ phải nhìn nhận là rất cần thiết cho việc điều hành quốc gia. Điều này có nghĩa là: Mặc dù vĩ đại trong sự nghiệp củng cố quốc gia dưới ngọn cờ cộng sản, nhưng Mao mù tịt về việc phát triển đất nước; chính ĐCSTQ hiện nay mới có công làm nên nước Trung Hoa mới — hiện đại, hùng mạnh và được nể sợ.
Sau khi thực sự giành thắng lợi trong cuộc nội chiến, Mao cũng được mô tả là đã kiên trì ve vãn đủ loại chính khách Trung Hoa, nhất là các nhà trí thức, những người coi cuộc cách mạng như một cơ may để tiến tới chế độ dân chủ. Trong lối mô tả này, ĐCSTQ được đề cao là một đảng có gốc rễ trong một phong trào chính trị có cơ sở quần chúng rộng lớn chứ không chỉ thuần túy nhờ vào những thắng lợi giành được trong chiến tranh — một lý giải nhằm làm tăng thêm thẩm quyền chính trị của Đảng. Đài Loan cũng cộm lên như một yếu tố quan trọng trong phim này. Ấy là đoạn Mao cố gắng thuyết phục Li Jishen (Lí Tế Thâm), một nhân vật có ảnh hưởng ở vùng Hoa Nam và từng đứng chung với QDĐ, tham gia chính phủ cộng sản. Li thú nhận với Mao là mình đã giết hại nhiều cán bộ cộng sản. Nhưng Mao đáp lại: Chúng ta hãy quên đi dĩ vãng để bắt đầu một tương lai mới. Đoạn phim này nhắm vào Đài Bắc – như một phần chiến dịch mà Bắc Kinh đang sử dụng để ve vãn Đài Loan, một thực thể mà trước đây TQ không ngừng tố cáo là một tỉnh đã phản bội tổ quốc.
Rồi có cả người Mỹ yêu Trung Hoa (Sinophile) như John Leighton Stuart, con của cặp vợ chồng đến truyền giáo tại Trung Quốc. Ông này từng làm đại sứ Hoa Kỳ tại Nam Kinh, thủ đô của chính phủ Tưởng Giới Thạch. Vào thời đó, chính Mao trong đời thực đã thoá mạ Stuart như là nhân viên của xâm lược Mỹ đến để đàn áp những người cộng sản. Nhưng trong phim, Stuart cũng như Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ tỏ ra lạnh nhạt đối với Tưởng và QDĐ – có lẽ điều này phản ánh nguyện vọng của Bắc Kinh là muốn duy trì cái đà cải thiện quan hệ ngoại giao với Washington. (Tháng 11 vừa qua, TQ đã thoả mãn yêu cầu mà gia đình Stuart từng đưa ra trong suốt 40 năm qua là muốn tro cốt của ông ta được an táng tại một nghĩa địa ở Hàng Châu, gần Thượng Hải.)
Lãnh tụ chính trị khắp nơi trên thế giới đều cố tình viết lại lịch sử và sử dụng lịch sử để biện minh cho mục đích của mình. Nhưng Trung Quốc ngày càng được thế giới nhận ra là đang ở vị trí lớn mạnh hơn bao giờ cả, vì thế bất cứ thông tin nào mà chúng ta có thể thu lượm được về giới lãnh đạo TQ đều là đặc biệt quý giá. Tuy nhiên, có một bài học lịch sử trong phim Thành lập nước cộng hoà mà chắc có lẽ Bắc Kinh không muốn đưa ra. Ấy là đoạn mô tả Tưởng Kinh Quốc, con trai của Tưởng Giới Thạch, báo cáo với cha về cuộc chiến đấu của mình trong nỗ lực bài trừ tham nhũng và bất công trong hàng ngũ QDĐ. Tưởng ca ngợi lý tưởng của con – nhưng nhẹ nhàng khuyên con nên ngưng lại việc này để khỏi làm thương tổn QDĐ ở một giai đoạn cực kỳ nghiêm trọng trong cuộc nội chiến Quốc-Cộng. Tưởng nói: “Nếu con làm tới, con sẽ mất đảng”. Nhưng, bằng một giọng yếu ớt, ngài Thống chế thêm rằng: “Nếu con không ra tay thì con mất cả nước Trung Hoa”. Đó là một thông điệp thiết tưởng các nhà lãnh đạo hiện nay cần phải lắng nghe.
talawas.org
