The administration's frustration with Beijing is growing. U.S. officials have noted that China has appeared even more reluctant than Russia to take action against Iran after disclosures about its nuclear program. U.S. officials said they are particularly concerned that China has blocked their efforts to target freight-forwarding companies based in Hong Kong that reship goods, including prohibited weaponry, to Iran.
The Chinese "have not displayed a sense of urgency" on Iran, said a senior administration official. Instead, the official said, China has attempted to "have it both ways," preserving its relationship with Iran while also working with the United States and other countries involved in the effort to prevent Iran from developing a nuclear weapon.
Why is China protecting Iran? Two reasons, analysts say: oil and ideology.
Iran is China's second-biggest supplier of oil, and imports are rising. In a country where more people are expected to buy cars this year than in the United States, China's appetite for oil is unquenchable.
Furthermore, China's rapid economic growth is the ruling Communist Party's single most important claim to legitimacy. Tougher economic sanctions against Iran would probably cause the price of oil to spike in China, threatening its economic juggernaut.
China's investments in Iran also lessen the likelihood that Beijing will support enhanced sanctions. China's state-run oil behemoths have committed so much money to Iran -- an estimated $120 billion over the past five years -- that analysts estimate that its engineering firms will not be able to handle all the work.
Over the past five years, Chinese firms have moved in on projects that Western and Japanese firms have left dangling. In 2004, Sinopec, also known as China Petroleum and Chemical Corp., signed a $70 billion deal to develop the Yadavaran oil field and buy 10 million metric tons of liquefied natural gas from Iran every year for 25 years.
In June, China National Petroleum Corp. signed a $5 billion contract with National Iranian Oil Co. to develop the massive South Pars gas field, after the Iranians accused French oil producer Total SA -- which had signed an initial agreement to develop the fields -- of delaying the project.
"While we in the West are going through economic hari-kiri, the Chinese are out there taking all of the oil and gas deals," said Michael Economides, professor of chemical engineering at the University of Houston and author of the forthcoming "Energy: China's Choke Point." "The Chinese don't look at Iran as the country of the mullahs that everybody is afraid of; they look at it as a country with lots of oil and gas. Every time I go to China, they ask me, 'Why are you in the West letting us have it so easy?' "
China's investments are also helping shield Iran against the prospect of what Secretary of State Hillary Rodham Clinton contended last week would be "crippling" sanctions. Specifically, Sinopec Engineering has signed contracts worth more than $5 billion to either expand or build four refineries there.
Gal Luft, executive director of the Institute for the Analysis of Global Security, said Iran has dropped its reliance on gasoline imports from 40 percent to 25 percent. That explains, in part, why Western powers appear less interested than they once were in targeting such imports with sanctions.
"There is a lot of hype about gasoline sanctions, but they are not going to be very effective," Luft said. "We've missed the boat on this one."At the Group of 20 meeting last week, China's statement on Iran was significantly weaker than that of Russia. China called on Iran to cooperate with the International Atomic Energy Agency (IAEA), but it subsequently said sanctions were not the way to go.
In addition, China has declined to cooperate with a U.S. Treasury Department program to crack down on freight-forwarding companies based in Hong Kong, according to government officials and analysts.
"The Chinese government has also been stepping in to protect Iranians targeted by U.S. enforcement efforts," Michael Jacobson, a senior fellow at the Washington Institute for Near East Policy, wrote in a paper in August. In the most prominent case so far, China blocked the extradition to the United States from Hong Kong of an Iranian procurement agent who had been indicted in New York on charges of attempting to acquire F-14 fighter plane parts. He was subsequently released from custody.
China also opposes sanctions for ideological reasons. The concept of "noninterference in internal affairs" has animated China's foreign policy since the 1950s. Michael Green, a former senior director for Asian affairs at the National Security Council, said China opposes a military solution to the crisis and is concerned that the United States might seek the authority from the U.N. Security Council to attack Iran.
"They are anticipating that the more they put the brakes on sanctions now, the more they are delaying really troubling decisions to authorize force down the line," he said.
Zhu Feng, deputy director of the Center for International and Strategic Studies at Peking University, said a key issue in determining how China approached the crisis would probably be Tehran's attitude -- specifically how it responds to demands that the IAEA be allowed to inspect Iran's recently disclosed second uranium-enrichment plant.
"If Iran refuses IAEA engagement and shows no sincerity of reaching deal with the West," Zhu said in an e-mail, "I don't think that Beijing will keep opposing sanctions." A U.S. official said he hopes Zhu is right.
By John Pomfret
Washington Post Staff Writer Wednesday, September 30, 2009
Tại sao Trung Quốc không muốn trừng phạt Iran?
Trong các nỗ lực tập hợp sự ủng hộ đối với cấm vận Iran, chính quyền của Tổng thống Barack Obama sẽ phải vượt qua "rào cản" từ Trung Quốc khi nước này không muốn trừng phạt một quốc gia vốn là nhà cung cấp dầu lửa hàng đầu và là nguồn lợi chính trong các khoản đầu tư liên quan tới năng lượng của Bắc Kinh.
Sự thất vọng ở Washington về Bắc Kinh ngày càng lớn. Các quan chức Mỹ thấy rằng Trung Quốc dường như còn miễn cưỡng hơn cả Nga trong việc trừng phạt Iran sau khi Tehran tiết lộ một số thông tin về chương trình hạt nhân của nước này.
Giới chức Mỹ cho biết, họ đặc biệt lo ngại khi Trung Quốc ngăn cản họ nhằm tới các công ty có trụ sở ở Hongkong chuyên chuyển hàng hóa tới Iran.
Phía Trung Quốc "không thể hiện ý thức cấp bách" về Iran, trích lời một quan chức cấp cao Mỹ. Theo ông này, thay vào đó Trung Quốc muốn chơi "hai mang", vừa duy trì quan hệ với Iran vừa hợp tác với Mỹ và những nước nỗ lực ngăn chặn Iran phát triển vũ khí hạt nhân.
Tại sao Trung Quốc lại hành động như vậy? Theo các nhà phân tích, có hai lý do: dầu lửa và hệ tư tưởng.
Iran là nhà cung cấp dầu lửa lớn thứ 2 của Trung Quốc và các hoạt động nhập khẩu đang tăng cao.
Ở một nước mà nhiều người được cho là sẽ tậu xe hơi nhiều hơn ở Mỹ trong năm nay, Trung Quốc đang trong cơn khát không nguôi về dầu lửa. Hơn thế, tốc độ tăng trưởng nhanh được xác định là một mục tiêu quan trọng của nước này. Các lệnh cấm vận khắt khe hơn chống lại Iran có thể khiến cho giá dầu tăng cao ở Trung Quốc, đe dọa sự phát triển kinh tế của quốc gia đông dân nhất thế giới này.
Các khoản đầu tư của Trung Quốc ở Iran cũng làm giảm khả năng Trung Quốc sẽ ủng hộ việc trừng phạt Iran. Các công ty dầu lửa nhà nước Trung Quốc đã đầu tư nhiều tiền của vào Iran - dự tính 120 tỷ USD trong vòng 5 năm qua. Trong cùng khoảng thời gian này, các hãng của Trung Quốc đã đầu tư vào các dự án mà các công ty phương Tây và Nhật Bản vừa bỏ dở.
Trong năm 2004, Sinopec - Tập đoàn Dầu khí Trung Quốc - đã ký một thỏa thuận 70 tỷ USD nhằm khai thác mỏ dầu Yadavaran và mua 10 triệu tấn mét khí hóa lỏng từ Iran mỗi năm trong vòng 25 năm.
Hồi tháng 7 vừa qua, Tập đoàn CNPC ký một hợp đồng 5 tỷ USD với Công ty Dầu lửa quốc gia Iran nhằm khai thác mỏ khí South Pars sau khi phía Iran cáo buộc Tập đoàn Total SA của Pháp trì hoãn dự án.
Các khoản đầu tư của Trung Quốc cũng giúp che chắn cho Iran trước viễn cảnh của cái mà Ngoại trưởng Mỹ Hillary Clinton gọi là các lệnh cấm vận "làm tê liệt".
Đặc biệt, Công ty Sinopec Engineering vừa ký các hợp đồng trị giá hơn 5 tỷ USD để mở rộng hoặc xây dựng bốn nhà máy lọc dầu ở Iran.
Gal Luft, Giám đốc Điều hành Viện Phân tích An ninh toàn cầu, cho rằng Iran đã giảm bớt sự phụ thuộc của mình vào nhập khẩu xăng từ 40% xuống còn 25%. Điều đó giải thích một phần tại sao các cường quốc phương Tây ít quan tâm hơn đến việc trừng phạt các hoạt động xuất khẩu loại này.
Tại hội nghị G20 tuần trước ở Pittsburgh, Mỹ, thông điệp của Trung Quốc dành cho Iran yếu hơn nhiều so với của Nga. Bắc Kinh kêu gọi Tehran hợp tác với Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) nhưng rồi lại nhấn mạnh rằng các lệnh cấm vận không phải là một lựa chọn.
Bên cạnh đó, Trung Quốc từ chối hợp tác với một chương trình của Bộ Ngân khố Mỹ nhằm ngăn chặn các công ty tiếp chuyển hàng hóa có trụ sở ở Hongkong, theo giới phân tích và các quan chức chính phủ Mỹ.
"Chính phủ Trung Quốc cũng tăng cường bảo vệ những người Iran bị phía Mỹ nhắm tới", Michael Jacobson, một thành viên cấp cao thuộc Viện Chính sách Cận Đông ở Washington, viết trong một bài báo hồi tháng 8.
Trong một trường hợp nổi trội nhất tính đến nay, Trung Quốc đã từ chối dẫn độ một điệp viên Iran từ Hongkong sang Mỹ. Nhân vật này bị truy tố ở New York vì các tội danh cố gắng thu thập các bộ phận của chiến đấu cơ F-14. Rốt cục, ông ta đã được ra tù.
Trung Quốc cũng phản đối các lệnh cấm vận vì lý do hệ tư tưởng. Khái niệm "không can thiệp vào các công việc nội bộ" được đưa vào chính sách ngoại giao của Bắc Kinh kể từ những năm 1950. Michael Green - cựu quan chức cấp cao về các vấn đề châu Á của Hội đồng An ninh quốc gia Mỹ - cho rằng Trung Quốc phản đối một giải pháp quân sự cho cuộc khủng hoảng Iran và lo ngại rằng Mỹ có thể tìm kiếm giấy phép từ Hội đồng Bảo an LHQ để tấn công Iran.
"Họ dự liệu trước rằng họ càng đạp mạnh phanh hãm cấm vận lúc này thì họ càng trì hoãn được lâu các quyết định cho phép dùng vũ lực trong tương lai", ông Green nhận xét.
Zhu Feng, Phó Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế thuộc Trường Đại học Bắc Kinh, nói rằng một vấn đề chủ chốt quyết định cách thức Trung Quốc tiếp cận cuộc khủng hoảng này có thể là thái độ của Tehran, đặc biệt là cách thức Iran phản ứng trước các yêu cầu cho phép IAEA thanh sát nhà máy làm giàu uranium thứ 2 mà nước này vừa tiết lộ.
"Nếu Iran từ chối hợp tác với IAEA và không thành thật trong thỏa thuận với phương Tây thì tôi không nghĩ Bắc Kinh sẽ tiếp tục phản đối cấm vận", ông Zhu viết trong một email.
Một quan chức Mỹ bày tỏ hy vọng ông Zhu nói đúng.
Thanh Hảo (Theo Washington Post)
VietNamNet
